Να ανοίξουν στις 7, στις 8, στις 11 ή αργότερα; Το παιχνίδι της κολοκυθιάς και τα σχολεία…

Δημήτρης Μαριόλης

Το 2020 μας άφησε. Για τα αποκαΐδια της ανιστορικής βεβαιότητας ότι “το μέλλον βελτιούται αενάως” ξέρουμε ποιος έχει την ευθύνη. Ας πράξουμε λοιπόν ό,τι χρειάζεται! Αλλά για να πράξουμε, πρέπει να πάρουμε υπόψη μας την πραγματικότητα, να δούμε το μεγάλο τοπίο πίσω από την αιφνιδιαστική και αμφίσημη δήλωση του κυβερνητικού εκπροσώπου σε σχέση με την αυστηροποίηση των μέτρων «με στόχο να φτάσουμε με ασφάλεια στις 11 Ιανουαρίου» και να ανοίξουν τα σχολεία.[1] Να θυμίσουμε μόνο, ότι προς τα τέλη Αυγούστου, η Υπουργός Παιδείας είχε καλέσει τους γονείς να επιστρέψουν νωρίτερα από τις διακοπές τους, ώστε να ανοίξουν στις 7 Σεπτεμβρίου τα σχολεία και, σε δεύτερη φάση, δήλωσε πως επειδή δεν το έπραξαν, τα σχολεία θα άνοιγαν μία εβδομάδα αργότερα.

Υπάρχουν ορισμένα δεδομένα τα οποία δεν επιδέχονται αμφισβήτησης διότι έχουν καταγραφεί είτε ως γεγονότα είτε ως αποτελέσματα ερευνών και μετρήσεων αξιόπιστων πηγών. Ας σταχυολογήσουμε μερικά από αυτά:

  1. Σε μια πρόσφατη μελέτη των New York Times όπου συγκρίνονται και συσχετίζονται τα δεδομένα του πρώτου και του δεύτερου κύματος των χωρών της Ευρώπης, η Ελλάδα ήταν στη δεύτερη χειρότερη θέση μετά την Τσεχία ως προς το ποσοστό μεταβολής των θανάτων. Στο κορύφωμα των θανάτων του πρώτου κύματος η Ελλάδα είχε 0.05 θανάτους ανά 100 χιλιάδες κατοίκους, ενώ στο κορύφωμα των θανάτων του δεύτερου κύματος η Ελλάδα είχε 0.93 θανάτους ανά 100 χιλιάδες κατοίκους.[2]
  2. Όπως προκύπτει από την ανάλυση των δεδομένων σε σχέση με τις νοσηλείες, τα εξιτήρια από τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και τον συνολικό αριθμό των θανάτων, πάνω από το 80% των χιλιάδων θανάτων που έχουν καταγραφεί το τελευταίο δίμηνο στην χώρα συνέβησαν εκτός ΜΕΘ λόγω των δραματικών πιέσεων που δέχεται το ανοχύρωτο σύστημα υγείας.[3]
  3. Η Ελλάδα έχει ένα από τα αυστηρότερα lockdown στον κόσμο τον μήνα Δεκέμβριο, σύμφωνα με το Oxford University.[4] Επίσης, είναι μία από τις ελάχιστες χώρες στην Ευρώπη αλλά και τον κόσμο που έχει τα σχολεία κλειστά επί 5-7 εβδομάδες, σύμφωνα με τα δεδομένα της UNESCO.[5] Το αυστηρό lockdown δεν είναι εικονικό, όπως θέλουν να παρουσιάζουν τα ΜΜΕ για να ενισχύσουν το αφήγημα της ατομικής ευθύνης. Υπάρχουν αντικειμενικά δεδομένα που δίνει η Google για την κινητικότητα των πολιτών όπου χρησιμοποιούνται δύο βασικοί άξονες: (α) η κινητικότητα στο λιανεμπόριο και την ψυχαγωγία που έχει μια πτώση 52%, τη μεγαλύτερη ανάμεσα στις 53 οικονομίες με ΑΕΠ πάνω από 200 δισεκ. δολ. και (β) η κινητικότητα στους χώρους εργασίας που έχει πέσει κατά 36%.[6] Με βάση αυτά, το Bloomberg έδωσε μια πτώση κινητικότητας 49.9%, τη μεγαλύτερη ανάμεσα στις 53 οικονομίες του κόσμου άνω των 200 δισεκ. δολ.[7]
  4. Το 2021 οι δαπάνες του Κρατικού Προϋπολογισμού για την Υγεία θα είναι μειωμένες κατά 572 εκατομμύρια ευρώ. Επιπλέον, εν μέσω πανδημίας, από τα 523 εκατομμύρια ευρώ για παρεμβάσεις για τον COVID-19 που δόθηκαν το 2020, το 2021, οι αντίστοιχες δαπάνες αναμένονται να είναι 131 εκατομμύρια ευρώ.
  5. Όπως δήλωσε πριν λίγες μέρες ο Αντώνης Καρακούσης, διευθυντής του Βήματος, «τα περισσότερα επαρχιακά νοσοκομεία διοικούνται από πρόσωπα που δεν έχουν σχέση με το αντικείμενο. Γι αυτό και έχουν μετατραπεί σε οίκους ευθανασίας. Άσχετοι άνθρωποι, που δεν είχαν ξαναδεί στη ζωή τους μονάδες υγείας διαφεντεύουν νοσοκομεία και χειρίζονται την πανδημία».
  6. Σύμφωνα με το Bloomberg, η Ελλάδα είναι 4η από το τέλος παγκοσμίως σε εμβολιασμούς, έχοντας εμβολιάσει μέχρι στιγμής μόλις το… 0.02% του πληθυσμού της, αφού η ελληνική κυβέρνηση δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει  εγκαίρως την παραλαβή επαρκών ποσοτήτων εμβολίων.[8] 
  7. Τεράστιο θέμα, το οποίο μέχρι στιγμής περνάει απαρατήρητο, είναι η αποτελεσματικότητα των εμβολίων. Όπως οι ίδιες οι εταιρίες ανακοινώνουν, σύμφωνα με τις κλινικές δοκιμές που έχουν κάνει, το εμβόλιο της Pfizer/BioNTech και το αντίστοιχο της Moderna, έχουν αποτελεσματικότητα 95%, ενώ το εμβόλιο της AstraZeneca 70%. Δεν υπάρχουν δεδομένα ακόμη για τα εμβόλια της Johnson & Johnson καθώς και άλλων εταιριών με τις οποίες έχει κλείσει συμφωνίες η Ευρωπαϊκή Ένωση και μέσω αυτής εξασφαλίσει η ελληνική κυβέρνηση.[9] Διόλου τυχαίο δεν είναι, ότι μέχρι το Νοέμβριο του 2020, πάνω από το 80% των παρεχόμενων εμβολίων των εταιριών Pfizer-BioNTech και Moderna που έχουν προγραμματιστεί για το 2021 είχαν ήδη πουληθεί σε πλούσιες χώρες.[10] Επιπλέον σύμφωνα με τον CEO της Pfizer-BioNTech τα εμβόλια θα έρχονται από εδώ και στο εξής με το «σταγονόμετρο» αφού δεν μπορούν να καλύψουν τη ζήτηση και τα χρονοδιαγράμματα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να έχουν αναβληθεί οι εμβολιασμοί στα νοσοκομεία μιας σειράς περιοχών (Στερεά Ελλάδα, Βόλο, Ηλεία, Μεσσηνία και Αρκαδία).[11] Προφανώς τα κυβερνητικά στελέχη και οι κομματικοί παρατρεχάμενοι που έσπευσαν να εμβολιαστούν αιφνιδίως την δεύτερη μέρα εμβολιασμού, κλέβοντας στην κυριολεξία τη σειρά των υγειονομικών, κάτι παραπάνω ήξεραν.
  8. Παρ΄ ότι είναι πολύ νωρίς για να εκτιμηθεί η αποτελεσματικότητα των εμβολίων στην μετάδοση του ιού, εκτιμάται ότι για να υπάρξει σε σημαντικό βαθμό ανοσία του πληθυσμού, απαιτείται να εμβολιαστεί τουλάχιστον το 60-70%. Επομένως, έχουμε ακόμη μεγάλο χρονικό διάστημα να διανύσουμε για να βγούμε από το τούνελ και η διαπίστωση αυτή, δυστυχώς, ενισχύεται από την πλήρη αποτυχία του σχεδίου εμβολιασμού στις ΗΠΑ – μια ακόμα απόδειξη των δομικών αδυναμιών του κοινωνικού συστήματος που βασίζεται στο κέρδος, την αγορά και τον ανταγωνισμό να αντιμετωπίσει την πανδημία.[12] Για να επιστρέψουμε στα δικά μας, το επιδημιολογικό μοντέλο της οριζόντιας καραντίνας στο οποίο επιμένει η κυβέρνηση, αφήνοντας ανοχύρωτα τα νοσοκομεία και τα σχολεία, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια, τόσο σε εκατόμβες νεκρών, όσο και σε κοινωνική καταστροφή, αλλά και σε μια εκπαιδευτική κρίση χωρίς προηγούμενο. Όπως έχει τεκμηριωμένα υποστηριχθεί είναι απαράδεκτη «η περιφρόνηση της [κρατικής] επιτροπής [ειδικών] προς το επιδημιολογικό μοντέλο αντιμετώπισης άλλων χωρών που οχύρωσαν το σύστημα υγείας, διενέργησαν μαζικές δοκιμασίες ελέγχου, προστάτεψαν τις ευπαθείς ομάδες χωρίς την οριζόντια καραντίνα, καθώς και η αδιαφορία τους για την άνοδο της συνολικής, λοιπής νοσηρότητας του πληθυσμού παρά τις προειδοποιήσεις της διεθνούς βιβλιογραφίας».[13] Και βεβαίως, είναι πρόδηλες οι πολιτικές σκοπιμότητες που υπηρετεί αυτή η επιλογή εργαλειοποιώντας με τον χειρότερο τρόπο την ιατρική επιστήμη.
  9. Πέρα από τα αντιφατικά αποτελέσματα ερευνών για την συμπεριφορά του ιού στις παιδικές ηλικίες, υπάρχουν πλέον πραγματικά δεδομένα. Πάνω από δύο εκατομμύρια παιδιά έχει διαγνωστεί ότι προσβλήθηκαν από τον κορωνοϊό στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής αφότου εκδηλώθηκε η πανδημία, σύμφωνα με νεότερα στοιχεία της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής (American Academy of Pediatrics, AAP) και της Ένωσης Παιδιατρικών Νοσοκομείων της χώρας. Στο σύνολο των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στις ΗΠΑ τα παιδιά είναι το 12,4%.[14]

Τα επιδημιολογικά δεδομένα δεν μπορεί να μας αφήνουν αδιάφορους σε σχέση με τη λειτουργία των σχολείων. Όμως, τα επιδημιολογικά δεδομένα, όπως είδαμε, δεν είναι ανεπηρέαστα από την πολιτική υγείας που ασκεί η κυβέρνηση, το ακριβώς αντίθετο, η κυβερνητική ευθύνη είναι τεράστια, τόσο για την εξέλιξη της πανδημίας όσο και για την μακρόχρονη αναστολή λειτουργίας των σχολείων. Τελικά ας μας πει η κυβέρνηση και το ΥΠΑΙΘ ποια μέτρα πήραν ώστε να ανοίξουν τα σχολεία, τους δύο μήνες που ήταν κλειστά, πέρα από την αντιδημοκρατική απαξίωση των εκπαιδευτικών αιτημάτων, τη διαρκή ενίσχυση της εμπορευματοποίησης, την κανιβαλική αντίληψη του ατομικού ανταγωνισμού, τη σκανδαλώδη ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα, την κατάλυση συνταγματικών αρχών, δικαιωμάτων και ελευθεριών, την επαναλαμβανόμενη επικοινωνιακή εξαπάτηση, την πρωτοφανή ανικανότητα και τα στρατιωτικά εντέλλεσθε; Τι μέτρα για την αραίωση, τι μέτρα για την πρόληψη, τι μέτρα για την έγκαιρη αντιμετώπιση, τι μέτρα για την οικονομική στήριξη των πρωτοβάθμιων παροχών υγείας, τι μέτρα για την ύλη, τι μέτρα για πρόσθετες υλικοτεχνικές υποδομές;

Τα σχολεία δεν αποτελούν μια κλειστή κοινότητα, επομένως, σε ένα κοινωνικό περιβάλλον όπου η συνολική κυβερνητική πολιτική στο θέμα της υγείας είναι καταστροφική και το επιδημιολογικό μοντέλο που ακολουθεί – όπως προκύπτει από όσα παραθέσαμε παραπάνω – αποτυχημένο, ακόμα κι αν υιοθετηθεί αποσπασματικά κάποιο ή κάποια από τα αιτήματα της εκπαιδευτικής κοινότητας, δεν επαρκούν από μόνα τους για να διασφαλίσουν την υγεία και την ασφάλεια των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των γονιών. Για παράδειγμα, πώς διασφαλίζεται ένα σχολείο εάν γίνουν τεστ τη Δευτέρα και την επόμενη ώρα ένα μεγάλο μέρος του προσωπικού του χρησιμοποιήσει το μετρό με συνθήκες συνωστισμού για να επιστρέψει σπίτι του; Αυτό σημαίνει ότι τα έκτακτα μέτρα λειτουργίας των σχολείων, όπως η μείωση μαθητών ανά τμήμα, τα μαζικά δωρεάν και τακτικά τεστ σε εκπαιδευτικούς και μαθητές, τα πρωτόκολλα ασφαλείας με θερμομετρήσεις, η συχνή καθαριότητα και τα διαλείμματα για εξαερισμό των αιθουσών, οι σχολιατρικές υπηρεσίες, ακόμα και η εκ περιτροπής λειτουργία – τα οποία διεκδικούμε εδώ και μήνες – είναι αποτελεσματικά και αποκτούν νόημα, ως αναπόσπαστο μέρος ενός διαφορετικού μοντέλου αντιμετώπισης της επιδημίας, με στήριξη του δημόσιου συστήματος υγείας, έγκαιρη εξασφάλιση αποτελεσματικών εμβολίων για όλον τον πληθυσμό και πρόγραμμα μαζικού και δωρεάν εμβολιασμού, δημιουργία ΜΕΘ, επίταξη του ιδιωτικού τομέα, μαζικά δωρεάν τεστ, κλπ. Συμπερασματικά: ο αγώνας για ανοιχτά και ασφαλή σχολεία, που δίνουμε και θα συνεχίσουμε να δίνουμε, νοείται μόνο ως μέρος ενός συνολικού αγώνα για μια εντελώς διαφορετική αντιμετώπιση της πανδημίας.

Η ανθρώπινη ζωή πρέπει να αποτελεί πρώτη προτεραιότητα. Με τη νοηματοδότηση που πρέπει να έχει για να είναι όντως ανθρώπινη κι εδώ τα ζητήματα των κοινωνικών ελευθεριών και του δικαιώματος στη μόρφωση και στην εργασία δεν είναι ήσσονος σημασίας. Μέχρι πέρσι ακούγονταν αυτονόητα όλα αυτά, αλλά σήμερα δεν είναι. Σήμερα, ολόκληρη η κοινωνία, σε κατάσταση σοκ, δέχεται έναν ανελέητο βομβαρδισμό ταξικού κυνισμού. Πότε θα ανοίξουν τα σχολεία, δεν το κρίνει η κρατική επιτροπή ειδικών με επιστημονικά κριτήρια, η οποία θα συνεδριάσει μετά τις δηλώσεις Πέτσα, τη Δευτέρα 4 Ιανουαρίου για τα μάτια του κόσμου, αλλά οι πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης. Για ποιον ισχύουν οι απαγορεύσεις και για ποιον όχι, δεν το κρίνει η επιστήμη, αλλά η κοινωνική θέση: την ίδια στιγμή που μια βόλτα μέχρι το περίπτερο μπορεί να κοστίσει σε κάποιον τη σύνταξή του, την ίδια στιγμή που σκληραίνουν τα lockdown στην Μάνδρα και την Ελευσίνα, κάποιοι άλλοι πηγαινοέρχονται για ένα ξέφρενο πάρτι στο Ντουμπάι ή κάνουν ποδήλατο και φωτογραφίζονται στα βουνά. Ποιος θα εμβολιαστεί, πότε θα εμβολιαστεί και τι αποτελεσματικότητας εμβόλιο θα κάνει, δεν το κρίνει η επιστήμη, αλλά η καπατσοσύνη ενός κομματικού εσμού και η ταξική προέλευση.

Όλα αυτά συσσωρεύουν κοινωνική οργή και αγανάκτηση αλλά, ταυτόχρονα, εθίζουν ευρύτατα τμήματα της κοινωνίας σε ένα πρότυπο καπιταλιστικού κανιβαλισμού που μέχρι τώρα είχαμε την ευκαιρία να αντικρύσουμε μόνο σε δυστοπικές ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Ένα σημαντικό τμήμα της κοινωνίας, ακολουθώντας την κυβερνητική ρητορική, αναπτύσσει έναν ιδιότυπο κοινωνικό κυνισμό: κάποιοι θα πεθάνουν, κάποιοι θα χάσουν τη δουλειά τους, κάποια παιδιά θα μείνουν αγράμματα – πέντε πάνω, πέντε κάτω, μικρή σημασία έχει. Άρα γιατί να επενδύσουμε σε δημόσια νοσοκομεία και νέες ΜΕΘ, γιατί να προσλάβουμε γιατρούς και εκπαιδευτικούς, γιατί να επωμισθούμε ένα οικονομικό κόστος, όταν το κοινωνικό κόστος είναι αναπόφευκτο; Ένα άλλο τμήμα της κοινωνίας, υπνωτισμένο μπροστά στο φως της τηλεόρασης, βυθίζεται στην παθητικότητα και στην παραίτηση: απέναντι σε μιαν ανάλγητη και αδίστακτη κυβέρνηση και στην ανυπαρξία αντιπολίτευσης αλλά και άμεσα ορατής κοινωνικής/κινηματικής δυναμικής που θα ανατρέπει τον δυσμενή συσχετισμό, κάθε αντίσταση, κάθε προσπάθεια να ειπωθεί ή πολύ περισσότερο να διεκδικηθεί κάτι διαφορετικό μοιάζει να μην έχει νόημα. Η συγκυρία είναι εξαιρετικά δύσκολη, αναμφίβολα, αλλά με αυτή τη συγκυρία καλούμαστε να αναμετρηθούμε υψώνοντας τις διεκδικήσεις μας για τον σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή, για τη στήριξη της δημόσιας υγείας και παιδείας, για νοσοκομεία που θα μπορούν να ανταποκριθούν στα προβλήματα που θέτει η πανδημία και για σχολεία ανοιχτά και πραγματικά ασφαλή, για το ίδιο το δικαίωμα στην ελευθερία και την συλλογική δράση, για να μην λείψει το ψωμί από το τραπέζι της λαϊκής οικογένειας. Κι αυτά τα τόσο αυτονόητα, ακριβώς όταν οι συγκυρίες γίνονται τόσο δύσκολες, αποκτούν αντισυστημικό χαρακτήρα και περιεχόμενο.

Καλή χρονιά λοιπόν σημαίνει μια χρονιά που θα προσθέσουμε τη θετική συμβολή μας σε αυτόν τον δύσκολο αγώνα, με αισιοδοξία, φαντασία, δύναμη και πίστη στη συλλογική δράση.

  1. Έχει ένα ενδιαφέρον, ο πλήρης παραγκωνισμός της κρατικής επιτροπής ειδικών στη συγκεκριμένη περίπτωση. Το φύλλο συκής έπεσε πλέον και η μόνη αρμοδιότητα που απέμεινε στην εν λόγω επιτροπή είναι να το ξαναβάλει στη θέση του.

  2. Josh Holder, Matina Stevis-Gridneff and Allison McCann (December 4, 2020). Europe’s Deadly Second Wave: How Did It Happen Again? New York Times. https://www.nytimes.com/interactive/2020/12/04/world/europe/europe-covid-deaths.html?fbclid=IwAR3PxTxm2WaWTYX-DQZGR6uf6-YT05w6YJ4nDU6hIquLDuUG1iNyh4qEc2U

  3. https://www.tanea.gr/2020/12/29/greece/koronaios-toulaxiston-80-ton-xiliadon-thanaton-tou-teleytaiou-diminou-simeiothikan-ektos-meth/

  4. The Oxford COVID-19 Government Response Tracker (OxCGRT) https://www.bsg.ox.ac.uk/research/research-projects/coronavirus-government-response-tracker#data

  5. School closures caused by Coronavirus (Covid-19) (unesco.org)

  6. 2020-12-18_GR_Mobility_Report_en.pdf (gstatic.com)

  7. Chang, R., Hong, J. & Varley, K. (2020). The Best and Worst Places to Be in Covid: U.S. Sinks in Ranking. Updated: December 21, 2020 https://www.bloomberg.com/graphics/covid-resilience-ranking/?sref=vAydZQ5n&fbclid=IwAR2fDr0z3VJ4oMBJPzxOQkfqywoMOQYr-43DzB_snVK0D9VOgRdoB9eFik4 Αναλυτικότερα στοιχεία στο άρθρο των Αναστασίου – Μπάγκου, «Αντιμέτωποι με την πραγματικότητα της κρίσης», Documento, https://www.documentonews.gr/article/antimetwpoi-me-thn-pragmatikothta-ths-krishs?fbclid=IwAR1GQ-gDb1bp_olC0pW8t6vOJTh3uQ97ybbuz715Lga8FtJqvngo8YkiIXg

  8. Chang, R., Hong, J. & Varley, K. (2020). The Best and Worst Places to Be in Covid: U.S. Sinks in Ranking. Updated: December 21, 2020 https://www.bloomberg.com/graphics/covid-resilience-ranking/?sref=vAydZQ5n&fbclid=IwAR2fDr0z3VJ4oMBJPzxOQkfqywoMOQYr-43DzB_snVK0D9VOgRdoB9eFik4 «Βατερλό» της κυβέρνησης με τα εμβόλια: 4η από το τέλος η Ελλάδα παγκοσμίως σε εμβολιασμούς – Πήραν όλοι εκτός από εμάς | Pronews

  9. Τέλλογλου Τάσσος Γιατί δεν έχει περισσότερα εμβόλια η Ευρώπη; https://insidestory.gr/article/covid19-giati-den-ehei-perissotera-emvolia-i-eyropi Επίσης https://www.naftemporiki.gr/story/1666887/covid-19-ta-embolia-pou-tha-baloun-telos-stin-pandimia

  10. Μιχάλης Ρίζος, εντατικολόγος γιατρός, πρόεδρος του Συλλόγου Εργαζομένων στο νοσοκομείο Αττικόν, «Περί εμβολίων και εμβολιασμού», https://selidodeiktis.edu.gr/2020/12/22/%cf%80%ce%b5%cf%81%ce%af-%ce%b5%ce%bc%ce%b2%ce%bf%ce%bb%ce%af%cf%89%ce%bd-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%b5%ce%bc%ce%b2%ce%bf%ce%bb%ce%b9%ce%b1%cf%83%ce%bc%ce%bf%cf%8d/

  11. https://www.pronews.gr/kosmos/diethnis-politiki/949945_vaterlo-tis-kyvernisis-me-ta-emvolia-4i-apo-telos-i-ellada

  12. Φτάσαμε ως εδώ για να δούμε τα εμβόλια να χαλάνε μέσα στους καταψύκτες; Κεντρικό σχόλιο της συντακτικής επιτροπής των New York Times.

  13. Μιχάλης Ρίζος, ό.π.

  14. https://www.in.gr/2020/12/30/world/ipa-pano-apo-2-000-000-paidia-exoun-prosvlithei-apo-ton-koronaio/