Πέτρος Μενδώνης
Συνεχίζοντας την κουβέντα που άνοιξε ο Γιώργος Λιάμπας[1] σχετικά με την αποτίμηση της δουλειάς στο σχολείο κι αφού πρώτα ξεκαθαρίσω ότι συμφωνώ με την ουσία όλων όσων καταγράφει ο Γιώργος, αναρωτιέμαι για το στάτους της συγκεκριμένης ιδέας.
Αποτελεί άραγε αυτή η ιδέα ένα ακόμη όπλο στην αντιπαράθεση με τους υπέρμαχους της αξιολόγησης; Ένα όπλο που (κάποιοι από εμάς) ανασύρουμε όποτε η σχετική κουβέντα φουντώνει κι αποσύρουμε όποτε η συγκυρία αλλάζει;
Ή μήπως αποτελεί μια πρακτική που αγωνιζόμαστε να υιοθετηθεί από τα παιδαγωγικά ελεύθερα σχολεία μας;
Ή τέλος, αποτελεί μια διεκδίκηση, μια ρύθμιση δηλαδή, που θα θέλαμε να θεσμοθετηθεί και να αποτελέσει μέρος του επαγγελματικού ρεπερτορίου των εκπαιδευτικών και της επίσημης σχολικής ζωής; Κι αν ναι, με ποιες προϋποθέσεις;
Θυμάμαι ότι η ιδέα είχε διατυπωθεί συλλογικά από σχήμα των Παρεμβάσεων της α/θμιας, είχε κατατεθεί σε πανελλαδική διαδικασία και είχε προκαλέσει κάποιες αντιδράσεις (ως ρεφορμιστική) ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’90, όταν το εκπαιδευτικό κίνημα κουβέντιαζε για την αξιολόγηση Αρσένη. Υποπτεύομαι μάλιστα ότι η ίδια ιδέα θα είχε προκύψει αυθόρμητα κατά καιρούς και σε άλλους αγώνες και σε άλλα ρεύματα της εκπαιδευτικής αριστεράς.
Από τότε και μέχρι σήμερα, η ιδέα αυτή περιθωριοποιήθηκε στο εσωτερικό του ρεύματος των Παρεμβάσεων (με ελάχιστες και δειλές εμφανίσεις π.χ. σε γενικές διακηρύξεις ή σε τοποθετήσεις συλλόγων στα πλαίσια της αντιπαράθεσης του 2013-2014 ή και του 2019), την συναντήσαμε αλλαγμένη στον ακαδημαϊκό λόγο ως αυτο-αξιολόγηση της σχολικής μονάδας, αντηχεί στην απόφαση της τελευταίας Γενικής Συνέλευσης της ΔΟΕ (η οποία άκοπα καταγγέλθηκε ως απόφαση υπέρ της αξιολόγησης από τις Παρεμβάσεις, με αποτέλεσμα να προκαλούν έκπληξη οι σημερινές ομόφωνες αποφάσεις της Ομοσπονδίας ) και στη σχετική νομοθεσία των κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Με άλλα λόγια, η ιδέα έχει μια πασίδηλη δύναμη. Επιβιώνει, μετασχηματίζεται, περνά από χώρο σε χώρο. Δεν μπόρεσε όμως ποτέ μέχρι τώρα να αποτελέσει για τους εκπαιδευτικούς κάτι πολύ περισσότερο από δευτερεύον όπλο της αντιπαράθεσης στις μάχες ενάντια στην αξιολόγηση. Για παράδειγμα, δεν μπόρεσε να αποτελέσει επιθετική διεκδίκηση υπαρκτών αγώνων ή τουλάχιστον αντικείμενο ευρύτερης συζήτησης στο εσωτερικό της ζωντανής εκπαίδευσης. Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε μια τέτοια αδυναμία; Γιατί μένει στα αζήτητα, ακόμα κι όταν παίρνει μορφή νόμου; Για να απαντήσουμε στο ερώτημα μπορούμε είτε να αναζητήσουμε την ουσιαστική ακαταλληλότητά της, π.χ. αποτυγχάνει γιατί αυξάνει την εργασία των εκπαιδευτικών και άρα δεν συνάδει με τα συμφέροντα τους, όπως θα έλεγαν και οι νεοφιλελεύθεροι, είτε να προσφύγουμε στη συγκυρία π.χ. η εφαρμογή μνημονιακών πολιτικών στην εκπαίδευση είχε καταστήσει πρακτικά αδιαμφισβήτητη την κυριαρχία του (γόνιμου για την δεξιά) αντισύριζα μετώπου και στην εκπαίδευση, οδηγώντας στα αζήτητα και τις καλύτερες επιμέρους πολιτικές.
Οι δύο δρόμοι για την ερμηνεία της συγκεκριμένης αδυναμίας δεν εξαντλούνται στα προαναφερθέντα παραδείγματα και μπορούν να πάρουν πολύ διαφορετικές μορφές. Στη μάχη ενάντια στις νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις που προωθεί η κυβέρνηση της δεξιάς και συνειδητοποιώντας πως το όχι δεν θα αρκεί πάντα για την απόκρουση τους, οφείλουμε να περπατήσουμε το δεύτερο δρόμο και να ορίσουμε τις πολιτικές και εκπαιδευτικές προϋποθέσεις για να ξεφύγει από τα όρια του προπαγανδιστικού όπλου η ιδέα που επαναδιατύπωσε με την παρέμβαση του ο Γιώργος. Οι μαζικοί διορισμοί αναπληρωτών, η αλλαγή του εμπορευματοποιημένου και ανταγωνιστικού συστήματος πρόσληψης και οι αυξήσεις στον (ατομικό και κοινωνικό) μισθό των εκπαιδευτικών αποτελούν τα θεμέλια των προϋποθέσεων αυτών, στο πλαίσιο μιας συνολικής πολιτικής αλλαγής των κοινωνικών συσχετισμών δύναμης.
Σε διαφορετική περίπτωση, η ιδέα μας μάλλον θα παραμείνει μια πρακτική μετρημένων στα δάχτυλα του ενός χεριού σχολείων. Γιατί, κι αυτό ίσως είναι το πιο βέβαιο μάθημα των τελευταίων δεκαετιών, η ιδέα μας δεν περιλαμβάνεται στις «ελεύθερες» πρακτικές των παιδαγωγικά «ελεύθερων» σχολείων της «ελεύθερης» εποχής μας. Έτσι δεν είναι;
