Λένα Παπαδοπούλου
Τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης το Πολυτεχνείο δε γιορτάζονταν στα σχολεία. Θυμάμαι, στην πρώτη τάξη του γυμνασίου, οι μεγαλύτερες μαθήτριες επέβαλαν τον εορτασμό στα σχολεία. Μας έβαλαν να φοράμε μαύρο περιβραχιόνιο μαύρες κάλτσες και να απέχουμε από τα μαθήματα. Δεν μου άρεσε η επιβολή του πένθους κάτι μέσα μου αντιδρούσε το θεωρούσα, και ας μην το συνειδητοποιούσα, ότι δραματοποιείται το Πολυτεχνείο με υπερβολική και κραυγαλέα αισθητική και ας ανήκα σε λαϊκή αριστερή οικογένεια.
Αυτές οι σκέψεις με ανησυχούν κάθε φορά που ετοιμάζουμε μια μνημονική τελετή στο σχολείο. Την επιβολή φοβάμαι, την αναγκαστική ενσυναίσθηση την κακόγουστη ηρωική τελετή που ευτελίζει το νόημα του Πολυτεχνείου που αναζητείται. Τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι: Πώς θα μιλήσουμε στα παιδιά για το Πολυτεχνείο, το ισχυρό φαντασιακό της γενιάς μας και την καταστατική αρχή της διαμόρφωσης της ταυτότητα μας; Το ζήσαμε ως μαθητές δημοτικού και μέσα από την οικογενειακή ιστορία μας Πώς η ζώσα μνήμη μας, ως τότε συνομήλικοι με τους σημερινούς μαθητές μας, θα καταστεί ενδιαφέρουσα για αυτούς; Πώς η δική μας συγκίνηση θα ανταποκριθεί στην πιστότητα των γεγονότων χωρίς να τα εξιδανικεύσει και εντέλει να τα ενσωματώσει σε ένα άνευρο τελετουργικό.
Από την άλλη ο εορτασμός των επετείων γενικότερα στοχεύει στην εθνική ιδεολογική διαπαιδαγώγηση, στη διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας και αναφέρεται στο θυμικό των παιδιών και όχι τόσο στην αναζήτηση της αλήθειας.
Οι απαντήσεις στα ερωτήματα μπορεί να δοθούν αν προστρέξουμε στον κόσμο της τέχνης όπου ο υπαινικτικός ασαφής λόγος της, οι πολλές φωνές και ο συμβολισμός της εστιάζει στα αισθήματα, επιτρέπει την αναρώτηση, τον αναστοχασμό και αφορίζει την βεβαιότητα και τη μια ουσία της αλήθειας.
Επιπλέον οι επέτειοι θα πρέπει να ΄΄γιορτάζονται΄΄σαν ιστορικό μάθημα που θα δημιουργήσει ανοιχτές αφηγήσεις και ιδιαιτέρα, η επέτειος του Πολυτεχνείου με την τόσο αμφισβητούμενη μνήμη της.
Ο ιστορικός Βασίλης Κρεμμυδάς υποστηρίζει, ότι αφού οι επέτειοι, επί της ουσίας, είναι ένα μάθημα ιστορίας, θα πρέπει να τίθενται ερωτήματα προς διερεύνηση και να προκαλούνται αναστοχασμοί. Να αιτιολογείται η τιμή που αποδίδεται στο ιστορικό γεγονός.
Στα μειονοτικά σχολεία έχουμε ένα χρήσιμο εργαλείο, το βιβλίο ΄΄Θυμόμαστε και γιορτάζουμε. ΄΄ Το βιβλίο είναι ένα εγχειρίδιο που αναφέρεται στις τρεις μεγάλες επετείους, της 28ης Οκτωβρίου, της 17ης Νοεμβρίου και της 25ης Μαρτίου, περιέχει φωτογραφικό υλικό και ένα μικρό εύληπτο κείμενο. Το βιβλίο αυτό έρχεται να αντιμετωπίσει την αμηχανία και την πλήξη ενός πανομοιότυπου εορτασμού με συγκεκριμένο τελετουργικό, μετατρέποντάς το σε μια επέτειο μνήμης με όρους ιστορικούς.
Η οργάνωση του εορτασμού θα συνδέεται με τα μαθήματα ιστορίας που θα προηγηθούν, για το ιστορικό γεγονός που μνημονεύεται. Δεν θα αποτελεί η επέτειος μια εορταστική στιγμή της σχολικής ζωής, αλλά το αποτελέσματα μιας διαδικασίας ερευνών, αναζήτησης πηγών, επεξεργασίας, ανάγνωσης λογοτεχνικών κειμένων, για το ιστορικό συμβάν. Τα παιδιά μπορούν με τη βοήθεια του δασκάλου να μελετήσουν το ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο που εντάσσεται το γεγονός, το πριν και το μετά, να συγκρίνουν αντικρουόμενες πηγές, να συζητήσουν τις παρανοήσεις και να αναπτύξουν αφηγήσεις. Με αυτό τον τρόπο θα ζουν το ιστορικό γεγονός, θα διερωτώνται για αυτό, θα ερευνούν, θα ετοιμάζουν δράσεις, παρουσιάσεις. Ένα χρονικό διάστημα θα αφιερωθεί στο ιστορικό συμβάν και θα μπορεί να υποστηρίζεται από ψηφιακό υλικό και ταινίες.
Η γιορτή θα είναι το αποτέλεσμα όλης αυτής της επεξεργασίας και μπορεί κάθε φορά να είναι διαφορετική, ανάλογα σε ποιο θέμα θα κεντράρουν , μαθητές και δάσκαλοι και τη μορφή που θα επιλέξουν να την παρουσιάσουν. Μπορεί τη μια χρονιά να πραγματοποιηθεί προβολή ταινίας ή ταινιών και συζήτηση με μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς, με τα μεγαλύτερα παιδιά βέβαια. Την άλλη χρονιά οι μαθητές να παρουσιάσουν θεατρικό αναλόγιο με λογοτεχνικά κείμενα, ή να δραματοποιήσουν στιγμές των ιστορικών γεγονότων ή ακόμα να οργανώσουν εκθέσεις με φωτογραφικό υλικό, με αφίσες. Επίσης μπορεί να ανασυνθέσουν το ιστορικό γεγονός μέσω της μουσικής και των τραγουδιών .
Ένας άλλος τρόπος ΄΄ανάγνωσης΄΄ της επετείου μπορεί να πραγματοποιηθεί με την ανάλυση και παρουσίαση των έργων ζωγραφικής, όπου αποτυπώνονται τα ιστορικά γεγονότα, με διαφορετικές εκδοχές, ανάλογες με το βλέμμα του καλλιτέχνη. Η πρόταση αυτή θα μπορεί να αποτελέσει ένα σχέδιο εργασίας, σε μια σειρά μαθημάτων και τα αποτελέσματα της επεξεργασίας μπορούν να παρουσιαστούν στην εθνική γιορτή. Είναι μια άσκηση στον οπτικό γραμματισμό, την απόκτηση δεξιοτήτων για την απόλαυση αισθητηριακών εμπειριών μέσα από τα εικονογραφικά καλλιτεχνήματα. Τα παιδιά των μεγάλων τάξεων μπορούν με την καθοδήγηση του δασκάλου να εργαστούν πάνω στους πίνακες, γιατί κατανοούν καλύτερα μέσα από τα αντικείμενα, αντιλαμβάνονται εναργέστερα τα γεγονότα μέσα από την εικονογραφική αναπαράστασή τους.
Τέχνη – λογοτεχνία και ιστορική ανάλυση σε ισορροπία μπορεί να πετύχουν η επέτειος και οι εορτασμοί της, να γίνουν αίτια εμβάθυνσης στο ιστορικό πλαίσιο και ιστορικό μάθημα διερευνητικού και βιωματικού χαρακτήρα.
