ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Δάφνη Φιλίππου – Πόλα Καραντάνα ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΟΝΕΙΡΕΥΕΣΑΙ… ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΜΕΓΑΛΩΝΕΙΣ…

Για εμψύχωση βιωματικών ομάδων προσωπικής ανάπτυξης. Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2010.

του Χρήστου Κανδηλώρου

Αποτελεί ιδιαίτερη χαρά να πιάνει κανείς  στα  χέρια  του ένα βιβλίο γραμμένο από δυο ανθρώπους* των οποίων τη δουλειά, κυρίως στο χώρο της εκπαίδευσης, της  δυναμικής των ομάδων και της ψυχοθεραπείας, είχε  γνωρίσει και εκτιμήσει τα τελευταία χρόνια.

  • Μέσα σε συνθήκες μιας  εντεινόμενης κρίσης της κοινωνίας και συνεπακόλουθα της  παιδείας, όπως την  βιώνουν γονείς,  παιδιά και  κυρίως εκπαιδευτικοί
  • Κρίση που καμιά εξαγγελία περί: «ευέλικτου», «νέου», «με διευρυμένο ωράριο» ή  «με πρώτα τον μαθητή» σχολείου  δεν μπόρεσε καν να  ακουμπήσει.  
  • Όπως έχει συμβεί και σε παλαιότερους  χρόνους, έννοιες επενδυμένες με μία ελκυστική χροιά  κατακλύζουν, δεσπόζοντας, κάθε μορφή προτεινόμενης  σχολικής δραστηριότητας , προγράμματος  προς εφαρμογή ή μεθόδου  προσέγγισης της γνώσης.

Θέλουν να αποτελέσουν το αλάτι της άγευστης και στεγνής εκπαιδευτικής πράξης, την  πανάκεια  της. Μετά από τη «μέθοδο Project»  λοιπόν τώρα στο προσκήνιο  η «βιωματική εκπαίδευση», η «βιωματική μάθηση»,  το « βιωματικό σχολείο»… κ.λπ.

Μέσα  σ΄ αυτόν τον  κυκεώνα πληθωριστικής  χρήσης  του όρου «βιωματικός»  και στις ποικίλες εκφάνσεις του  μπορεί και πρέπει κανείς  να ξεχωρίσει  τις εργασίες  εκείνες που είναι:

  • πρωτότυπες,
  • ιδιαίτερα χρηστικές,
  • δοκιμασμένες στη πράξη,
  • που μπορούν να εισφέρουν ουσιαστικά στην ανάπτυξη θετικών στάσεων, αξιών και δεξιοτήτων  ζωής.

Σ’ αυτές τις εργασίες ανήκει χωρίς αμφιβολία και το παραπάνω βιβλίο της Δάφνης Φιλίππου και  της Πόλας Καραντάνα.

Το βιβλίο ιδωμένο μέσα από το πρίσμα της σχολικής χρηστικότητάς του, εισφέρει ένα λειτουργικό πλαίσιο στο δάσκαλο – παιδαγωγό – εμψυχωτή, δίνοντας του όλα εκείνα τα εφόδια με τα οποία θα είναι σε θέση να ετοιμάσει μια σχολική ομάδα σαν να πρόκειται να κάνει ένα ταξίδι. Ταξίδι συναντήσεων, αλληλεπιδράσεων, γνώσεων, αναζητήσεων, ανακαλύ­ψεων του εαυτού και των άλλων. Στην προκειμένη περίπτωση το μέσο για το τα­ξίδι αυτό είναι το παραμύθι και οδηγός, συνοδός και διευκολυντής είναι ο εμ­ψυχωτής.

Οποιοδήποτε μέσο κι αν χρησιμοποιήθει, π.χ., κείμενο, εικόνα, τέ­χνες, ο τρόπος εμψύχωσης που προτείνεται από τις συγγραφείς είναι ο ίδιος και στηρίζεται στις  θεωρητικές προσεγγίσεις που αναφέρονται στο κεφάλαιο, θεωρητικές επιρροές, του βιβλίου (δηλ.  gestalt  και μη κατευθυντική παρεμβατικότητα). Ο εμψυχωτής προτείνει ιστορίες και ασκήσεις για να διευκολύνει τη βιωματική επεξεργασία όσων θεμάτων  προκύπτουν  και οδηγούν στην προσωπική ανάπτυξη των μελών της ομάδας του.

Παραθέτουμε εδώ ένα απόσπασμα από το σχετικό κεφάλαιο :

… [ Το παραμύθι στην εκπαίδευση. Με στόχο την προσωπική  ανάπτυξη

Είναι σημαντικό να αντλούμε τη σοφία της ζωής μέσα από τα παραμύθια, και οι δάσκαλοι να είναι πρόθυμοι και καταρτισμένοι να εκπαιδεύσουν βιωματικά τους μαθητές τους.

Στην ομάδα της τάξης που αποτελείται από μικρά παιδιά, το ενδιαφέρον μας επικεντρώνεται στο πώς οι αξίες μπορούν να διαμορφώσουν τη στάση τους και να αποκτήσουν δεξιότητες που θα τα βοηθήσουν να κάνουν τις αξίες αυτές τρό­πο ζωής μέσα στην τάξη, στο σχολείο και στη ζωή τους γενικότερα. Είναι σημα­ντικό να αποκτήσουν δεξιότητες έκφρασης των συναισθημάτων τους, να μπορούν να ακούν και να κατανοούν τον άλλο, να αντιμετωπίζουν τις συγκρούσεις τους με θετικό και δημιουργικό τρόπο. Πρόκειται για δεξιότητες που είναι απαραίτη­τες για να καταφέρουν να ζήσουν με αξιοπρέπεια και σεβασμό για τον εαυτό τους και τους άλλους. Για να υιοθετήσουν τα παιδιά θετικές στάσεις και αξίες, είναι σημαντικό να εμπλέκονται σε ποικιλία βιωματικών δραστηριοτήτων προσωπι­κής ανάπτυξης (καλλιτεχνικές, ασκήσεις φαντασίας, κίνησης, χαλάρωσης κ.λπ.) και να πειραματίζονται μέσα στο ασφαλές κλίμα της ομάδας. Τα παιδιά συχνά ακούν για τις αξίες, αλλά έχουν λίγες ευκαιρίες να τις βιώσουν στην πράξη. Η εκ­παιδευτική διαδικασία τους οφείλει αυτές τις ευκαιρίες ως υπόβαθρο και παρα­καταθήκη σε μια πορεία προσωπικής και κοινωνικής εξέλιξης και χειραφέτησης.] …

Μέσα από τις 113 ιστορίες/παραμύθια και τις 127 ασκήσεις, οι εμψυχωτές έχουν τη δυνατότητα τόσο να εμπλουτίσουν τις τεχνικές παρέμβασής τους, όσο και να εξυπηρετήσουν αποτελεσματικότερα τους στόχους τους.

Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο ολόκληρο το δεύτερο μέρος  του βιβλίου μιλάει για τις εφαρμογές  στην πράξη, αναλύοντας διεξοδικά τα πιθανά προβλήματα που μπορεί να παρουσιαστούν και θέλοντας να αποτελέσει ένα εργαλείο δουλειάς που προσπαθεί να διευκολύνει την είσοδο της βιωματικής εκπαίδευσης στην τάξη.

Η κατανομή της ύλης διευκολύνεται από τον διαχωρισμό του βιβλίου σε πέντε μέρη:

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ,ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ, ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 

(το παραμύθι σαν μέσο εμψύχωσης ομάδων – θεωρητικές επιρροές των συγγραφέων).

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ                                                         

ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ      

(Εμψύχωση της ομάδας-Δεξιότητες και ρόλος του εμψυχωτή-βιωματικές ασκήσεις τεχνικές –χώρος, υλικά)

ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ                                                                          

ΙΣΤΟΡΙΕΣ                                 

(Παρουσίαση των ιστοριών –επιλογή- κριτήρια- ιστορίες –μικρές ιστορίες -περιλήψεις  μεγαλυτέρων ιστοριών-βιβλίων).

ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ                                                                 

Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ 

(Παρουσίαση των ασκήσεων-εισαγωγικές ασκήσεις-ασκήσεις ανάπτυξης-ασκήσεις κλεισίματος).

ΠΕΜΠΤΟ ΜΕΡΟΣ                                         

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΙΝΑΚΕΣ          

(Εδώ παραθέτονται για να διευκολυνθεί ο εμψυχωτής δύο πλήρη  παραδείγματα εμψύχωσης ομάδας βασισμένης στο παραμύθι).  

Τέλος  ας κρατήσουμε τα λόγια των συγγραφέων :

«…..Θέλαμε να κάνουμε ένα απλό εγχειρίδιο δουλειάς, να μπορέσει να έχει εφαρμογή και να έχει και όλο το υλικό για την εφαρμογή, δηλαδή την θεωρία, τον τρόπο, τα ερωτηματικά στην εφαρμογή, τις ιστορίες και τις ασκήσεις, είναι ένα σύνθετο βιβλίο αλλά και πολύ απλό….».   

 Έτσι λοιπόν                                                 

  • Σε μια εποχή όπου οι ανάγκες για κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες καθημερινά μεγαλώνουν.  
  • όπου το παιδί δέχεται και υφίσταται ένα βομβαρδισμό εικόνων παρατημένο από τα πολύ μικρά του χρόνια μπροστά σε μια τηλεόραση ή ένα dvd.         
  •  όπου η ικανότητα φαντασίας περιστέλλεται και εγκλωβίζεται διαρκώς μέσα σ’ αυτά τα πλαίσια.
  • όπου ακόμα και η όποια μορφή προσφοράς, ψηφιακής προέλευσης γνώσης  (διαδίκτυο κλπ), δεν θα μπορέσει να εισφέρει κάποια θετική μεταβολή στο ήδη στρεβλά διαμορφωμένο οικοδόμημα της παιδικής προσωπικότητας.

η συζήτηση για τον επαναπροσδιορισμό των στόχων και του περιεχόμενου της εκπαίδευσης έχει  ανοίξει.

Είναι απαραίτητο το άτομο να μην είναι πια παθητικός δέκτης, που υφίσταται αυτό που έχουν αποφασίσει άλλοι για λογαριασμό του, αλλά να συμμετέχει ενεργά μ’ όλο τον οργανισμό του, εκφράζοντας τις δικές του ανάγκες και επιθυμίες.


* Η Δάφνη Φιλίππου γεννήθηκε στην Κομοτηνή. Είναι ψυχιατρική κοινωνική λειτουργός, ψυχοθεραπεύτρια Gelstat, πρώην επίκουρος καθηγήτρια Κοινωνικής Εργασίας του ΤΕΙ Αθήνας και συγγραφέας των βιβλίων «365 ημέρες γονιός» και 205 Βιωματικές ασκήσεις για εμψύχωση ομάδων».

Η Πόλα Καραντάνα εργάζεται ως δασκάλα στη δημόσια πρωτοβάθμια εκ­παίδευση από το 1985. Σπούδασε πρώτα πολιτικές επιστήμες στην Πάντειο, συνέχισε με τα παι­δαγωγικά, εκπαιδεύτηκε με βιωματικά σεμινάρια στην τέχνη ως μέσο εκπαίδευσης και στη διαπολιτισμική αγωγή, ειδικεύτηκε στην ειδική αγωγή, καθώς και στην ψυχοθεραπευτική προσέγγι­ση Gestalt.